Al hablar de patriarcado, es necesario revisar su existencia dentro de los pueblos y nacionalidades. Sabemos que los incas no duraron mucho tiempo al estar en territorio ecuatoriano, pero es el registro más cercano que tenemos, en el que se habla de las niñas aklla cuando se las escogía a temprana edad previo acuerdo entre el inca y las comunidades; eran estrictamente cuidadas para que no puedan mantener ningún tipo de relación con los hombres porque eran consideradas hijas del Sol, sagradas.

Eran mujeres con un estatus que le otorgaba el inca. Y bajo la decisión del inca con ellas se premiaba a los hombres por su trabajo en la resistencia con un pueblo. Este ejercicio de decisión sobre la vida de las akllas es una forma de control, de supremacía masculina, en la que se puede ver la cara del patriarcado precolonial. Por lo tanto, el patriarcado no es nada ajeno a nuestra cultura, ha estado presente con diversas manifestaciones y una vez con la Colonia, tomó diversas caras.

Así, María Galindo considera muy importante analizar la relación de patriarcado y colonialismo, que funciona como un esquema político instaurado bajo un mandato cultural, religioso, político patriarcal, en las que hay estrictamente mandatos españoles que se instauraron con las del mundo precolonial, hay otras precoloniales y otras españolas adoptadas por el universo de los pueblos y nacionalidades como propias que pervivieron y están instauradas en el mundo de hoy.


Patriarcado imasha ñukanchik runa kawsaypi tiyashkamanta

Ñukanchik runa kawsaypika patriarcado unkuyka ñami rikurishka karka. Inkakunaka mana kay Ecuador mamallaktapika yapata kashkachu shinapash paykunamantami ashtawan killkaykuna tiyan. Chaypimi willachin imasha aklla warmi wawakunataka ayllu llaktakunawan, Inkawan rimarishpalla paypa kawsay imasha kanata akllan kashka. Chay akllashkakunaka karita mana riksinachu kashka, Inka mana ruranachu nikpika. Shinallata ashtaka yachakuykunamanmi yaykuchishpa, tayta Intipa ushikunami nishpa charin kashka.

Inka imasha paypa yuyaypi nishkatami akllakunaka katishpa kawsashka, akllakunaka willka warmikuna nishpapashmi riksirin kashka. Shinallata Inkaka, maykan Inkaykumanta harikuna shuk allpakunata ashatwan mirachishpa misharishkakunamanka, kay akllakunatami karan kashka. Shina warmikunata karaywanka, rikurinmi imasha warmikunapa kawsayka shuk haripa makipilla kan kashka. Shina rurayka harikunapa hatunyayllami kan, chaymanta, kay hatunyayka shuk puntamantapacha patriarcado tiyashka nishpa riksirin.

Shinami, patriarcado unkuyka ñukanchik uku kawsaypi tiyashka kan, shinallata, ña mishukuna kay allpakunaman chayamushpaka ashtawan chay patriarcado ukuytaka hatunyachishpa shuk shuk ñawikunatami rikuchishka. Chasnami, Maria Galindo nin, colonialismo-patriarcado unkuytaka mana shikanlla rikunachu; ishkantimi watarishka nin. Shinallata ishkantimi rikurimukun kunankaman nin. Wakinpika kay unkuykunaka runakunapalla, mishukunapalla yuyaywanmi watarishka nin, shinallata shukkunapika mishukunapalla yuyaykunami ñukanchik runakunapipash watarimushka kan, shinashpa kunanpika tawka ñawikunatami patriarcadoka charin. Kay kawsayta ashatwan llakichimunkapak wiñarimukushka. (O)